سحر خیز مدینه

وقتی سخن از #«آفات زبان» است، در شرایط امروزی دیگر زبان به معنای آن #تکّه گوشتی که در کام انسان است و کلماتی از آن خارج می شود و گوش مخاطب آن را می شنود، نیست.

هم زبان توسعه یافته، هم مخاطبان گسترده تر شده اند و هم آفت ها به تناسب تحوّل در زبان و تنوع در مخاطب و تغییر در شیوه اطلاع رسانی، دگرگون شده است.

امروز، کسانی حرف خودشان را از طریق رادیو و تلویزیون و سوار بر امواج صوتی و تصویری به گوش و چشم دیگران می رسانند.

کسانی با استفاده از ابزار چاپ و نشر و تکنولوژی پیشرفته مطبوعات، با مخاطبان رابطه برقرار می کنند.

زبان عدّه ای در عصر حاضر، فیلم و تئاتر و نمایشنامه و قالب های هنری است.

افرادی هم پیام خودشان را از دریچه چشم دوربین و در قاب عکس بیان می کنند.

عده ای هم از راه نقاشی، طرّاحی، کاریکاتور، گرافیک ، حرف می زنند و مقصود خود را می رسانند.

زبان عده ای هم سایت ها، وبلاگ ها، اینترنت، ایمیل، پیامک، بلوتوث، فاکس و ... است.

اگر# صدق و #کذبی در کار است ، در این قالب ها هم وجود دارد و اگر تعظیم و تحقیری پیش می آید، با این ابزار هم صورت می گیرد و اگر زبان، آفاتی دارد، در گستره همه عناصر و ابزار و قالب های بیانی که امروز رایج است، قابل بررسی است و اگر مثلاً دروغ، یک آفت بزرگ زبان است، عکس دروغ، خبر دروغ، تحلیل غلط، کاریکاتور موهن، نقاشی اهانت آمیز، فیلم بد، سایت های غیر واقعی و مستعار و ... هم مشمول آن زشتی و نکوهیدگی قرار می گیرند.

به تناسب این موضوع، اندکی از «آفات زبان» به عنوان رسانه ای که در اختیار همه است، بحث می کنیم.

آفات زبان
شناخت «آفات زبان» برای مصونیت از آن ها و حفظ جامعه از عوارض سوء «گفته ها» و «نوشته ها» ضروری است و نه تنها یک بحث اخلاقی، بلکه موضوعی اجتماعی به شمار می رود.

یکی از منابعی که به طور مبسوط به این مهم پرداخته و آن را از بعد اخلاقی مورد توجه قرار داده است، کتاب نفیس البیضاء«محجّة » از فیض کاشانی است. در این کتاب، حدود 90 صفحه پیرامون این مطلب بحث کرده و از نگاه آیات و روایات و منابع اخلاقی و گفتار بزرگان اخلاق و عرفان، به آن پرداخته است و بیست آفت را برای زبان برشمرده است.[1]

آفت زبان از دید «فیض کاشانی» این است:

1. آفت سخن گفتن در آنچه به انسان مربوط نمی شود.

2. آفات حرف های اضافه و غیر لازم.

3. آفت پرداختن به مباحث باطل و نادرست.

4. آفت جدال و مراء.

5. آفت خصومت و دشمنی.

6. آفت تکلّف و تصنّع در سخن گفتن.

7. آفت فحش و ناسزاگویی و بددهنی.

8. آفت لعن حیوان و جماد و انسان.

9. آفت غنا و آوازه خوانی و شعرهای بیهوده و غنایی.

10. آفت مزاح و شوخی های بی ثمر.

11. آفت افشای راز و پرده دری.

12. آفت مسخره کردن و استهزا.

13. آفت وعده های دروغ و بی اساس.

14. آفت سخن و قسم دروغ.

15. آفت غیبت.

16. آفت سخن چینی و نمّامی.

17. آفت سخن افراد دوچهره و نفاق پیشه.

18. آفت ستایشگری و تملّق و چاپلوسی.

19. آفت غفلت از خطاهای ریز در لابه لای کلام.

20. آفت سؤال عوام از صفات و کلام الهی.

از موضوعات یاد شده، برخی به بحث «اخلاق رسانه ای» کمتر ارتباط می یابد و برخی بیشتر از میان عناوین و مباحث یاد شده، فشرده چند بحث را جهت استفاده خوانندگان می آوریم.